De oorsprong blijkt eeuwenoud te zijn, welke dateert uit de Romeinse Tijd. In deze tijd maakten romeinen hun brood zoet met honing. Door de eeuwen heen is deze grote, fruitcake menigmaal in kunst verwerkt; In een schilderij uit de 16e eeuw door Pieter  Brueghel senior, ook als recept in een recepten boek uit dezelfde eeuw geschreven door Bartolomeo Scappi, door de Persoonlijke chef van de Paus en vele overwinnaars tijdens Charles de Vijfde.

Het woord ‘panettone’ is afgeleid van het italiaanse woord ‘paneto’, een klein brood. Het additieve –‘one’, betekent groot brood. 

De eerste associatie van Panettone met Kerst kan gevonden in schrijven uit de 18e eeuw door de Pietro Verri. Hij refereert er naar als ‘Pane di Tono’ (groot brood).

Legenden

Sommigen geloven dat het woord ‘panettone’ van complexe en haast niet te traceren origine is. De meest voor de hand liggende etimology is afkomstig van het Milanese ‘pan del ton’, dat ‘luxe brood’ betekent. Het woord heeft ten grondlsg gelegen aan tal van folk etimologien. Eeen uit de 15e eeuw daterend verhaal is dat de nobelman en valkenier Ughetto Atellani verliefd werd op Adalgisa, de dochter van een arme bakker genaamd Toni. Om haar hart te winnen, vermomde de nobelman zich als bakker en vond een rijk brood uit waarin hij bloem en gist, boter, eieren, gedroogd rozijnen, gesuikerde limoen en sinaasappelschil verwerkte.

De hertog van Milaan, Ludovico il Moro Sforza (1452-1508), stemde toe in het huwelijk, welke in de gezelschap van Leonardo da Vinci plaatsvond,en bemoedigde de lancering vanhet nieuwe op cake lijkende brood: pan del Ton (Toni’s brood).

Een andere legende vertelt dat de cake uitgevonden is aan het hof van de Sforzas, maar met het volgende verhaal: 

Het was kerstmis en de kok van het hof had geen dessert aan te bieden. Dus de gasten kregen een zoet brood ge bakken door een gewone keuken jongen genaamd Toni. Het brood kreeg zoveel lof dat de kok, in plaats van de lof aan zichzelf te wijten, het brood naar de keuken jongen noemde. 

Andere geschiedkundigen beweren referenties naar ‘pan del ton’ te hebben gevonden helemaal in de 13e eeuw. In die tijd maakten sommige families een dik brood met bloem genaamd ‘pan del ton’, dat luxe brood’ betekende in Milanees dialect.  

In sommige regionen wordt deze cake begeleidt met Crema di Mascarpone, een Crema welke is gemaakt met mascarpone kaas, eieren en een typische zoete likeur zoals bv amaretto. Soms wordt zabaglione als substituut van mascarpone kaas gebruikt.